Gesprek 4 en 5: arbeidsmarktexploratie (ORI 2.0)
(leestijd: 15 min)
Doel van arbeidsmarktexploratie:
Deelnemers hebben in een oriënterende fase nood aan de ‘menukaart’: tussen wat kan ik allemaal kiezen? Tijdens arbeidsmarktexploratie is het de bedoeling samen met de werkzoekende de arbeidsmarkt zo breed mogelijk verkennen.
We willen een antwoord kunnen bieden op vragen zoals:
Welke sectoren zijn er? Welke jobs bestaan er? Wat zijn knelpuntberoepen? Waar kan ik een overzicht vinden van arbeidsomstandigheden? Welke opleidingen bestaan er?
Het is dus belangrijk dat je als oriëntatiecoach zelf nieuwsgierig blijft naar de arbeidsmarkt en probeert om je kennis voortdurend “up to date” te houden. Want enkel wanneer je zelf een brede kennis hebt over de arbeidsmarkt kan je ook breed genoeg oriënteren. Hoe doe je dat? Lees de actualiteit, gebruik zelf regelmatig de arbeidsmarkttools om nieuwe jobs te ontdekken, volg webinars/podcasts/opleidingen rond het thema, organiseer intervisies met je collega’s…
Voor werkzoekenden is ‘de arbeidsmarkt’ vaak vaag en complex. Het is dus extra belangrijk om de arbeidsmarktexploratie zeer dicht bij ervaring/uitproberen/praktijk te brengen. Sta daarom in deze fase expliciet stil bij zaken die kunnen helpen om bijvoorbeeld: een job uit te proberen, contacten te leggen voor een beroepsverkennende stage, enz… (zie ook verder: BVS)
Voor de verkenning van de arbeidsmarkt laten we de werkzoekende enerzijds gebruik maken van het eigen netwerk: vrienden, familie, andere ex-collega’s, maar denk als oriëntatiecoach ook aan je eigen netwerk. Misschien ken je iemand die werkt in de sector die de werkzoekende interesseert, dan kunnen contactgegevens uitgewisseld worden.
Voor de arbeidsmarktexploratie is het de bedoeling dat je de arbeidsmarkttools van VDAB kent! Volg daarom volgende online module van VDAB om deze tools onder de knie te krijgen: Cursus: Oriënteren met arbeidsmarkttools (vdab.be)
Arbeidsmarktexploratie: realistische jobdoelen:
Check samen met de werkzoekende of de jobs waarin interesse is realistisch zijn. Welke diploma’s of werkervaringen zijn er nodig? Hoe haalbaar is het voor de werkzoekende om hieraan te voldoen? Zijn er tussenstappen nodig?
Bekijk ook of verwachtingen naar werk toe haalbaar zijn. Zo hebben sommige mensen geen realistisch beeld van de loonsvoorwaarden, bevraag dit expleciet! Laat de werkzoekende de lonen van gewenste jobs opzoeken (via bv. https://loonwijzer.be/carriere/job-en-loon).
Vraag door op de andere verwachtingen, zoals de mate van vrijheid in werkuren. Laat de werkzoekende contact opnemen met iemand die het werk uitvoert of bellen naar een recruiter voor een openstaande vacature. Op deze manier ontdekt de werkzoekende meteen zelf wat realistisch is en wat niet.
Denk aan de 5 criteria van VDAB voor een realistisch jobdoel:
En welke jobs haalbaar zijn op korte termijn (= zeer grote kans om aangeworven te worden op basis van huidige profiel, ervaring, competenties) en op langere termijn (= bijkomende competenties/diploma’s/ervaringen te behalen, deze zijn niet op korte termijn weg te werken)
Ook in deze fase kan je gebruik maken van een combinatie van individuele gesprekken, aangevuld tools zoals testen en/of modules op Learning Fever.
Een handig overzicht van wat je kan bevragen bij elk tool vind je hier: ORI2.0_Oriëntatietools.docx
Je kan dit bestand ook terugvinden in het ORI teams-kanaal (onder materiaal begeleiding).
Bespreek samen met de werkzoekende, op basis van de begeleidingsdoelen, wat hij/zij zelf voorbereidt tegen het individuele gesprek. Het gesprek heeft als doelstelling om de zoektocht van de werkzoekende te verfijnen, concreet te maken of te vertalen naar concrete doelstellingen of acties voor de toekomst. We geven veel aandacht aan een brede sectorkennis, omdat het voor deelnemers belangrijk zal zijn hun zicht op de arbeidsmarkt te verbreden, buiten de werkdiscipline waar hij of zij onderlegd in is. We delen deze op in: jobs binnen de werksector (of eraan gelinkt) en jobs die daar verder van af liggen. Door beiden te exploreren, vergroten we de motivatie om met beiden aan de slag te gaan en een keuze te maken die het best past bij de deelnemer zelf.
We gebruiken de sectorverdeling van VDAB, om een duidelijke structuur te gebruiken die hanteerbaar is in de sessies (zoals onderverdeeld op: https://www.vdab.be/welke-job-past-bij-me)
We willen een antwoord vinden op de volgende vragen:
- Welke zijn de verschillende sectoren en wat zijn hun specifieke
eigenschappen? - Wat zijn de recente tendensen op de arbeidsmarkt?
- Welke factoren beïnvloeden de arbeidsmarkt? (vb. specifiek: de pandemie)
- Tewerkstelling in verschillende sectoren als de privé- of openbare sector, primaire, secundaire en tertiaire sector: wat zijn de voor- en nadelen?
- Welke randvoorwaarden moeten vervuld zijn om hier te starten met werken (vb. rijbewijs voor een IT consultancy bedrijf)?
- Wat zijn knelpuntberoepen? Screeningsberoepen?
- Werken als zelfstandige / freelancer?
- Werken in het buitenland: hoe begin je aan deze zoektocht?
- Als zelfstandige aan de slag gaan: hoe start je hiermee?
- Welke tewerkstellingsmaatregelen bestaan er?
- Wat is werkplekleren, vb. IBO?
- Wat is een beroepsverkennende stage? Wanneer is dit nuttig?
- Flexibele leerpaden: hoe kan ik mij bijscholen tijdens het werken? (vb. examen- of creditcontracten bij universiteiten en hogescholen, … Bijvoorbeeld geïndividualiseerde leertrajecten (GIT), leerkrediet, leerkrediet, …
- Daarnaast geven we inzicht in het opleidingsaanbod (vb. welke organisaties bestaan er, welke opleidingen kunnen nuttig zijn om jouw competenties aan te scherpen,…) – zowel via online opleiding als klassikale opleidingen
- Waar vind ik vacatures of inspiratie over jobs binnen de werksector? Er wordt ook extra aandacht gegeven aan een arbeidsmarkt na/tijdens de coronacrisis: nl. wat is de impact op bepaalde sectoren, op vacatures en werkgelegenheid. We proberen bij Obelisk altijd goed op de hoogte te zijn van de huidige arbeidsmarkt door bijvoorbeeld deel te nemen aan informatiesessies (vb. Vdab Pitstop sessies arbeidsmarkt 12/10/21)
Bevraag in deze fase dus al eens bij de werkzoekende:
- Vat eens samen wat je uit vorige sessies hebt geleerd over jezelf:
- Wat zijn je sterktes/talenten?
- Wat zijn je valkuilen?
- Wat zijn je interesses?
- Welke jobs passen bij deze talenten en interesses volgens jou?
- (eventueel input coach) Welke jobs denk je zelf als coach dat goed zouden passen bij deze persoon en waarom?
Tools die je kan inzetten voor arbeidsmarktexploratie:
Tools die je kan inzetten voor verdere exploratie van jobdoelen:
- Oriënt Vdab: Oriënt (vdab.be)
- Jobbereik Vdab: Jobbereik (vdab.be)
- Loopbaantest Vdab: Loopbaantest | VDAB
- Beroepskennistesten Vdab: Beroepskennistesten | VDAB
- taaltesten Vdab: Taaltesten | VDAB
- Databanken van beroepen:
o Competent (vdab.be)
o https://www.onderwijskiezer.be/
o Welke job past bij me? | VDAB - Knelpuntberoepenlijst VDAB,
https://www.vdab.be/jobs/knelpuntberoepen.shtml - Beroepen in cijfers: https://www.vdab.be/trendsdoc/beroepen/index.html
- Beroepenkaartjes Vdab: Beroepenkaarten (google.com)
- Beroepenfiches en -films Vdab: Alles om je te oriënteren | VDAB
- Lokale arbeidsmarkt in kaart brengen: welke bedrijven zijn er in mijn
regio? - RIASOC beroepentest: online: Test nu gratis je beroepskeuze, persoonlijkheid & competenties (jobpersonality.com) of analoog: Beroepskeuzetest-RIASOC.docx
- Vacaturewebsites en bedrijfswebsites
- Is het iemand die heel graag andere mensen wilt helpen: verwijs dan door naar https://www.werkmetmensen.be/beroepenkiezer
- Waardenfit: Home – Twegos – Happier People Lead To Healthier Companies
- …
In een oriëntatieproces is het daarnaast belangrijk om ook te gaan kijken naar opleidingen en diverse manieren van bijleren wanneer de competenties op dit moment niet (volledig) matchen met de eisen van de arbeidsmarkt en de jobkeuzes. De deelnemer wordt wegwijs gemaakt in de opleidingen die via VDAB gratis worden aangeboden. Zowel inhoudelijke info als praktische info (vb. selectieprocedures) komen aan bod. Ook hier zal de oriëntatiecoach proberen om de deelnemer zélf de info te laten opzoeken en naar het volgende gesprek mee te nemen. Dit hangt natuurlijk af van de huidige context van de deelnemer: vb. is de opleiding deel van een lange termijn plan of een korte termijn plan?
Tools die je kan inzetten om opleidingen te exploreren die kunnen helpen bij het bereiken van de gekozen jobdoelen:
- Alles om je bij te scholen | VDAB
- Sectorfondsen (Cevora, Inom, Logos, …):
- Opleidingen | Logos (logosinform.be)
- Welkom page | INOM (defimedia.be)
- Opleidingen | Cevora
- Onderwijskiezer
- Universiteiten, hogescholen, creditcontracten, examencontracten, …
Nadien is het belangrijk om sectorgericht te gaan verdiepen. (vb. “gezien ik je vaak heb horen zeggen dat je heel graag informatie overbrengt op anderen, dat je graag structuur brengt in veel informatie, dat je graag met volwassenen werkt en dat je energie krijgt van andere mensen zien evolueren denk ik dat de job als technisch trainer bij je past”. Dit is geen exacte wetenschap en is meer op gevoel en ervaring)
Bevragen van resultaten tools tijdens de gesprekken:
Gebruik samen met de werkzoekende arbeidsmarktexploratie tools met als doel een paar jobs te vinden dat goed aansluiten (je kan dit ofwel volledig samen doen of samen starten en je coachee op weg helpen om de rest zelf te laten doen)
- Is het iemand die heel graag andere mensen wilt helpen: ga samen door https://www.werkmetmensen.be/beroepenkiezer
- Overloop de lijst van knelpuntberoepen samen om te kijken welke jobs passen bij de werkzoekende
- Gebruik de orientatietest van VDAB: https://orientatie.vdab.be/
- Gebruik competent (https://competent.vdab.be/competent/): overloop jobs per sector of zoek jobs via bepaalde competenties
- Lijst van jobs voor mensen zonder diploma overlopen bijvoorbeeld door te gaan naar: Alles om een job te vinden | VDAB selecteer bij criteria: diploma geen of lager onderwijs + bekijk in de vacatures wat de persoon aanspreekt en wat minder
- Vul de arbeidsmarkttabel in om te achterhalen welke job het beste past (samen of als opdracht). De arbeidsmarkttabel vind je hier: OEF_exploratie jobdoelen.docx alsook een uitgewerkt voorbeeld: OEF_Opdracht arbeidsmarkt_voorbeeld_uitgewerkt_coach.docx
In een volgende gesprek kan je zaken bevragen zoals:
- Welke 2 jobdoelen uit het lijstje spreken je het meeste aan (op basis van gevoel en op basis van uitkomst arbeidsmarkttabel)?zoek samen een aantal vacatures op voor de twee uitgekozen jobdoelen (of vraag aan de werkzoekende om deze op te zoeken en mee te brengen naar het gesprek)
- Wat is je gevoel bij het overlopen van deze vacatures? Wat denk je over de gevraagde competenties? Wat komt bij je op als je deze vacatures overloopt?
- Wat spreekt je aan? Wat minder?
- Heb je alle competenties in huis? Welke kan je nog bijschaven en hoe? Welke diploma’s zijn er nodig en/of eventuele opleidingen?
Maak een SMART stappenplan voor het verslag (samen of als opdracht voor coachee). Baseer je hiervoor op een bestaand stappenplan (voorbeeldverslag).
Opdracht voor coachee: zoek vacatures voor 2 jobdoelen en solliciteer op minstens 2 vacatures tegen volgende keer.